Wat is eigenlijk PFOS, of PFAS?

PFAS is een verzamelnaam en staat voor poly- en perfluoroalkylstoffen. Deze groep chemische stoffen is door mensen gemaakt en komt van nature niet voor in het milieu. PFAS kunnen een negatief effect hebben op milieu en gezondheid. PFAS'en hebben handige eigenschappen: ze zijn onder andere water-, vet- en vuilafstotend. Ze zitten in verschillende producten, waaronder smeermiddelen, voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. Ook worden ze gebruikt in verschillende industriële toepassingen en processen.

(Bron Wikipedia - 2019)

Ruimtevullend model van PFOS. Fluoroppervlakteactieve stoffen (ook gefluoreerde oppervlakteactieve stoffen (PFOS), geperfluoreerde gealkyleerde stoffen of PFAS) zijn synthetische organische fluorverbindingen met meerdere fluoratomen. Als oppervlakteactieve stoffen zijn ze efficiënter in het verlagen van de oppervlaktespanning van water dan vergelijkbare koolwaterstofoppervlakteactieve stoffen. Ze hebben een gefluoreerde 'staart' en een hydrofiele 'kop'

De stoffen komen in het milieu door emissies uit fabrieken die de stoffen maken of gebruiken. Ook kan PFAS in het milieu komen door het gebruik van PFAS-houdende producten, zoals blusschuim, impregneermiddel voor textiel en smeermiddelen, of als PFAS-houdende producten bij het afval terecht komen. PFAS is een probleem dat wereldwijd speelt.

Van een aantal PFAS’en is bekend dat ze ongewenste eigenschappen hebben. Dit zijn bijvoorbeeld PFOS perfluoroctaansulfonaten   perfluoroctaansulfonaten   en PFOA perfluoro octanoic acid   perfluoro octanoic acid  . Ook over GenX-stoffen is steeds meer informatie beschikbaar. Van deze stoffen is bekend dat ze:

-Niet of nauwelijks afbreken in het milieu (ze zijn persistent)

-Schadelijke effecten kunnen geven in mensen en het milieu (ze zijn toxisch)

-Zich gemakkelijk en snel verspreiden in het milieu (ze zijn mobiel) en/of

-Ophopen in het menselijk lichaam, in dieren en planten (ze zijn bioaccumulerend)

De precieze eigenschappen verschillen per specifieke PFAS. De ene PFAS kan zich bijvoorbeeld sneller verspreiden of is schadelijker dan de andere PFAS. Ook zijn er heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is. Van deze PFAS is dus ook niet duidelijk of ze ongewenste eigenschappen hebben.

Mensen kunnen in contact komen met een stof door inademen, huidcontact en inslikken. Dit heet de blootstelling aan een stof. De hoeveelheid die iemand inademt, aanraakt of inslikt, en hoe vaak of hoe lang dit contact duurt, is bepalend voor het risico op schadelijke gezondheidseffecten. Voor PFOS  perfluoroctaansulfonaten , PFOA  perfluoro octanoic acid  en GenX-stoffen heeft het RIVM  Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu   de risico’s voor mensen en milieu beoordeeld voor een aantal specifieke situaties. We hebben bijvoorbeeld gekeken naar blootstelling van PFOS, PFOA of GenX-stoffen vanuit bijvoorbeeld lucht, water of voeding. Tot nu toe lijken in deze situaties  de risico’s voor mensen beperkt.

Bij normaal gebruik zijn producten met PFAS erin veilig. Veilig betekent dat er geen schadelijke effecten op de gezondheid door het gebruik van producten (met daarin chemische stoffen) te verwachten zijn. Het kan wel gebeuren dat PFAS in hele kleine hoeveelheden vrijkomen. De hoeveelheden die je binnenkrijgt vanuit consumentenproducten zijn over het algemeen zo klein, dat je je hierover geen zorgen hoeft te maken.



Het Ministerie van IenW Infrastructuur en Waterstaat  heeft in oktober 2019 het RIVM verzocht om versneld Tijdelijke Landelijke Achtergrondwaarden voor PFAS af te leiden. De achtergrondwaarde geeft aan welke concentraties PFAS op relatief schone plekken in Nederland verwacht kunnen worden. Omdat die gegevens pas in 2020 beschikbaar zouden zijn, heeft het ministerie nu verzocht om versneld een achtergrondwaarde te bepalen. Hiervoor maakt het RIVM dan gebruik  van de beschikbare meetgegevens van Provincies.

Sommige fluoroppervlakteactieve stoffen, zoals PFOS en PFOA, zijn persistente organische verontreinigende stoffen en worden aangetroffen in mensen en dieren. Bij hun introductie in de jaren 1940 werden per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS's) beschouwd als inerte moleculen omdat ze geen chemisch actieve groep hadden. Vroege beroepsstudies toonden hoge niveaus van fluorochemicaliën, waaronder PFOS en PFOA, aan in het bloed van blootgestelde industriële werkers, maar wezen op geen nadelige gevolgen voor de gezondheid.

Deze resultaten kwamen overeen met de gemeten serumconcentraties van PFOS en PFOA's in 3M-arbeiders in de plantensector, variërend van 0.04-10,06 ppm en 0,01-12,70 ppm respectievelijk, ver onder de toxische en carcinogene niveaus die in dierstudies worden genoemd. Echter, gezien de 'eeuwige chemische' eigenschap van PFASs (serum eliminatie halveringstijd 4-5 jaar) en de wijdverbreide milieuvervuiling, is aangetoond dat de moleculen zich bij de mens in een zodanige mate ophopen dat dit nadelige gevolgen voor de gezondheid heeft gehad.