Struikelstenen in Amstelveen - 2022
Foto's -> Gebeurtenissen -> Herdenkingen
(Bron Gemeente Amstelveen - 2022)
Gunter Demnig de Duitse kunstenaar en bedenker van het project legt de eerste struikelsteen in de stoep voor het huis aan de Van der Veerelaan nr. 8 te Amstelveen. Wethouder Herbert Raat, kinderburgemeester Bana, buurtbewoner Justin Vosveld en
Linda Dekhuijzen volgen de actie van de kunstenaar op 15 april 2022
Gunter Demnig de Duitse kunstenaar en bedenker van het project legt de eerste struikelsteen in de stoep voor het huis aan de Van der Veerelaan nr. 8 te Amstelveen. Wethouder Herbert Raat, kinderburgemeester Bana, buurtbewoner Justin Vosveld en
Linda Dekhuijzen volgen de actie van de kunstenaar op 15 april 2022
Bron: Gemeente Amstelveen - Foto's Amstelveenweb.com - 15-04-2022
De struikelstenen, ook wel Stolpersteine genoemd, zijn gedenktekens in de vorm van een gebold messing plaatje. Deze dag werden in Amstelveen in 10 andere straten struikelstenen geplaatst in het trottoir vóór een woonhuis. In die woonhuizen hebben Joodse oorlogsslachtoffers voor het laatst in vrijheid geleefd. De struikelstenen zijn een extra individueel gedenkteken als aanvulling op het herdenkingsmonument Nooit meer teruggekomen.
De in Amstelveen opgegroeide arts Linda Dekhuijzen deed bij de gemeente een subsidieaanvraag voor plaatsing van 42 struikelstenen. Wethouder Raat zei bij de onthulling dat de stenen niet alleen dienen als eerbetoon, maar ook als educatief middel voor huidige en volgende generaties. Er is subsidie verleend voor de plaatsing van 42 struikelstenen voor oorlogsslachtoffers die geen nabestaanden hebben om een struikelsteen voor hen aan te vragen.
De struikelstenen liggen in de wijken Elsrijk en Randwijck, waar de slachtoffers hebben gewoond of waar kinderen in die tijd op school hebben gezeten. De struikelstenen zullen onderdeel worden van het lespakket Historisch Besef op basisscholen, zodat zij bijdragen aan het tot leven brengen van de oorlogsgeschiedenis. Woensdag 18 mei 2022 zullen er op nog meer adressen struikelstenen gelegd, in totaal 55 op 22 adressen. Voor vier adressen (in totaal 13 stenen) zijn door nabestaanden en betrokkenen op eigen initiatief aanvragen gedaan bij de Stichting Stolpersteine.
Plaatsing van de eerste struikelsteen
Op vrijdagochtend 15 april 2022 heeft de Duitse kunstenaar en bedenker van het project Gunter Demnig de eerste struikelsteen gelegd in de stoep voor het huis aan de Van der Veerelaan nr. 8 te Amstelveen. Dit gebeurde in aanwezigheid van kinderburgemeester Bana, Herbert Raat (VVD) wethouder van Erfgoed en Monumenten, nabestaanden, betrokkenen en bewoners.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Veerelaan nr 8 - 3 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Iwan Philip werd geboren in 1870 in Hamburg. Zijn vrouw Louise Philip-Marcus was zes jaar jonger en werd ook in Hamburg geboren. Het echtpaar kreeg drie kinderen toen ze nog in Duitsland woonden: twee zoons en een dochter. Eén van hun zoons was koopman en is in de oorlog net als zijn ouders Iwan en Louise gestorven in Sobibor. Hij was toen 31 jaar, zijn vader Iwan 72 jaar en zijn moeder Louise 66 jaar.
De andere zoon van Iwan en Louise, die ruim vier jaar jonger was dan zijn broer, overleefde de oorlog maar overleed niet lang daarna in februari 1947 te Amsterdam. Hij had na de oorlog een advertentie in de krant geplaatst waarin hij inlichtingen vroeg over het lot van zijn ouders en zijn broer.
Hun zusje bouwde na de oorlog een leven op in Zuid-Amerika met haar echtgenoot die uit Breslau (Wraclow in Polen) kwam. Zij overleed in 2011 in San Salvador. Dit echtpaar kreeg twee kinderen, die in 2021 en 2020 zijn overleden in respectievelijk El Salvador en de Amerikaanse staat Arizona.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Veerelaan nr 8
Inmiddels liggen er al heel wat Struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Handweg nr 55 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Handweg nr 55
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Hoochlaan nr 18 - 3 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Daniel Münden werd in 1866 geboren in Hamburg. Hij trouwde met Martha Rike Heymann, die tien jaar later eveneens in Hamburg werd geboren. Het echtpaar kreeg vier kinderen toen ze nog in Hamburg woonden, namelijk drie dochters en een zoon (Gerhard Arthur Frederich). Het gezin emigreerde naar Nederland en woonde in april 1942 aan de Van der Hoochlaan nr 18. Gerhard stierf in hetzelfde jaar als zijn ouders, namelijk in 1943. De drie dochters overleefden de oorlog en zijn inmiddels overleden.
Een achterkleindochter van Daniel en Martha Rike en achternicht van Gerhard Arthur Friederich en haar partner waren aanwezig bij de struikelsteenlegging. Zij waren er erg verheugd over. Voor Daniel, Martha Rike en hun zoon Gerhard liggen ook Stolpersteine in Hamburg.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Hoochlaan nr 18
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Amsterdamseweg nr 461 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Amsterdamseweg nr 461
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Koen van Oosterwijklaan nr 9 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Koen van Oosterwijklaan nr 9
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margareta van Borsselenlaan nr 33 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margareta van Borsselenlaan nr 33
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margriete van Clevelaan nr 10 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margriete van Clevelaan nr 10
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Meester Bardeslaan nr 3 - 1 struikelsteen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Moritz Kaufmann werd in 1903 geboren in Lüxheim Duitsland. Hij was getrouwd met Bertha Anfänger, die anderhalf jaar eerder in Memmelsdorf in Duitsland was geboren. Hun zoon Ernest werd op 26 september 1931 geboren in Keulen. Het gezin vluchtte in 1938 naar Nederland. Moritz werd op 4 september 1944 naar Westerbork gedeporteerd. Drie weken later werd hij naar Auschwitz doorgestuurd, waar hij in februari 1945 stierf.
Zijn vrouw en zoon overleefden de oorlog, na deportatie naar Westerbork en Theresienstadt en emigreerden naar de Verenigde Staten. Op de passagierslijst van Ellis Island staat vermeld dat zij op 4 december 1946 aankwamen in New York. De zoon van Moritz en Bertha was toen 15 jaar oud. Bertha was 45 jaar.
Ernest D. Kaufmann schreef in 1997 zijn herinneringen aan zijn jeugdjaren in Duitsland en Nederland en over de oorlogsrtijd op in een boek Memories of Dark Times: The Days of the Holocaust. Ernest trouwde met Dala M. Sexton (1926-2006). Hij schreef ook een boek over Fysische Chemie. Ernest Kaufmann overleed op 26 oktober 2001 in Radford in de Amerikaanse staat Virginia.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Meester Bardeslaan nr 3
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd - Foto's volgen
Meester Bardeslaan 15
Joseph Fränkel werd geboren op 28 april 1867 in München. Joseph Fränkel beheerde samen met zijn broer Benedikt en zijn neef Nikolaus in de Gablesbergerstrasse 82 in München de ‘Luxuspferdehandlung Carl Fränkel,’ door zijn vader in 1884 opgericht. De firma was sinds 1904 beëdigd expert voor de paardenhandel.
Hij emigreerde in 1936 naar Amsterdam en verhuisde later naar Amstelveen. Joseph Fränkel kwam via Kamp Vught (Konzentrationlager Herzogenbusch) en Kamp Westerbork in Auschwitz waar hij op 5 februari 1943 werd vermoord, 75 jaar oud.
Zijn vrouw Lili Fränkel werd op 21 juni 18654 geboren, ook in München. Zij overleed op 9 november 1942 in Amsterdam, 77 jaar oud.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Roodenburghlaan nr 28 - 4 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Op de Rodenburghlaan 28 woonde Isidore van Engers, een zoon van Izak van Engers en Catharina Levinson. Hij was op 24 augustus 1905 in Soerabaja geboren. In Nederland aangekomen volgde hij een opleiding aan de Openbare Handelsschool aan het Raamplein in Amsterdam. Hij ging aan het werk op een effectenafdeling van een bank. In oktober 1925 werd hij opgeroepen voor militaire dienst en opgeleid tot officier. In 1927 werd hij reserve tweede-luitenant.
Hij trouwde op 16 april 1930 met Hester Alexandrina Sarluy, Ook Sarluij gespeld). Zij was als dochter van Joseph Sarluy en Rosa Rika van Dijk op 4 april 1904 geboren in Amsterdam. Isidore van Engers en Hester Sarluy kregen op 16 maart 1931 een dochtertje Marlene.
Isidore van Engers werd – zo is aan te nemen – in 1939 gemobiliseerd, maar heeft als officier moeten meemaken dat de inval van de Duitsers niet te stuiten was en daarmee ook niet de komst van het nazistische antisemitisme.
Begin 1942 woonde Catharina van Engers-Levinson, de moeder van Isidore van Engers, op hetzelfde adres. Zij was op 15 juni 1869 geboren in Antwerpen. De vader van Isidore, Izak van Engers, was al voor de oorlog in 1936 overleden. Catharina van Engers overleed in het huis van haar zoon op 9 mei 1942, 72 jaar oud: zij heeft aan de vooravond van haar gedwongen verhuizing naar Amsterdam een einde aan haar leven gemaakt.
Ook de ouders van Hester Alexandrina van Engers-Sarluy woonden in het huis aan de Rodenburghlaan 28. Joseph Sarluy (geboren op 28 oktober 1874 in Amsterdam) en Rita Rosa van Dijk (geboren op 30 april 1871 in Tiel) woonden eerder om de hoek op het adres Bardeslaan 3. Joseph Sarluy was KNIL-militair geweest en had in de Atjeh-oorlog gevochten.
Isidore en Hester hebben geprobeerd uit Nederland te ontsnappen, maar werden verraden en overgebracht naar Westerbork. Hun dochter Marlene was ondergebracht bij haar grootouders van moederszijde in een pension op de Willemsparkweg in Amsterdam. Isidore en Hester werden met het allereerste transport naar Auschwitz-Birkenau op 25 juli 1942 vervoerd: 1137 Joden, waaronder een aantal weeskinderen. Isidore werd op 10 of 11 augustus 1942 in Auschwitz vermoord, 36 jaar oud. Zijn vrouw Hester kwam in het Frauenlager Birkenau terecht. Zij kon vandaar nog een levensteken laten horen. In haar briefje schrijft zij: Tante Terlaloe is ook hier. Met deze cryptische zin weet Hester de censuur om de tuin te leiden en de werkelijke situatie in het kamp te omschrijven. Hester heeft haar jeugd doorgebracht in Nederlands-Indië en met het Maleise woord terlaloe, wat vertaald kan worden als ‘te erg’ geeft zij te kennen dat de omstandigheden in Birkenau heel slecht zijn. Hester werd een paar maanden later op 30 september 1942 in Auschwitz vermoord.
De ouders van Hester doken elders onder. Toen Joseph en Rita eind maart 1943 opgepakt werden verbleven zij op een woning in de Amazonestraat in Amsterdam-Zuid. Een beroep op het feit dat Joseph half blind en zwaar hartpatiënt was mocht niet baten. Zij werden op 13 april 1943 uit Westerbork naar Sobibor vervoerd en direct na aankomst op 16 april 1943 vergast.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Roodenburghlaan nr 28
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van IJsselsteinlaan nr 15 - 4 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
In de stoep bij het huis Van IJsselsteinlaan 15 liggen vier stolpersteine: van Joseph Roosen, Charlotte Roosen-Stern, Amalie Eigenfeld-Roosen en Ruth Eigenfeld.
Joseph Roosen was op 18 augustus 1894 geboren in Krefeld, Charlotte Stern op 23 maart 1898 in Berlijn. Zij kregen samen twee kinderen: Amalie geboren op 19 augustus 1924 en Emil geboren op 19 augustus 1924. Het orthodox-joodse gezin vluchtte op 17 maart 1938 naar Nederland. Ze kwamen in één van de net gebouwde huizen terecht in Nieuwer-Amstel (Amstelveen), waarschijnlijk in het najaar van 1939. Roosen werkte al vertegenwoordiger.
Op 14 augustus 1943 werden zijn vader Joseph en moeder Charlotte opgepakt, weggerukt uit hun huis. Op de lijst van goederen die achterbleven in het huis in de Van IJsselsteinlaan 15 staan spullen als buffet met zilveren kandelaar, cassette met eetservies, draaischijf met mokkakopjes, theemuts, kastje met verstelwerk, theetafel met kanten kleedje, muziekkastje met bladmuziek, viool, muziekstandaard, kolenkit, kast met boeken, stenen figuur, speelgoed, wandkast met linnengoed en dameshoeden, koekoeksklok, mand met aardappels, thermosfles, fiets zonder binnen en buitenbanden. Wat geroofd werd, is allemaal precies geregistreerd. Roosen en zijn vrouw overleefden de holocaust niet. In het zicht van de bevrijding werd Joseph op 3 maart 1945 in Bergen-Belsen vermoord en overleed Charlotte uitgeput op 30 april1945 (de dag dat Hitler zelfmoord pleegde) op een dodentransport in een achtergelaten trein in Tröbitz.
Amalie, inmiddels getrouwd met Dagobert Eisenfeld, die in 1921 was geboren in Oberhausen en naar Nederland was gevlucht, was hoogzwanger, toen zij op 29 september 1943 werd opgepakt en met haar ouders en haar broer naar Westerbork werd gedeporteerd. In Westerbork beviel zij op 22 november 1943 van een dochtertje dat de naam Ruth kreeg. Amalie was 20 jaar oud toen zij op 1 november 1944 in Birkenau (bij Auschwitz) werd vermoord. Haar dochtertje, nog geen jaar oud, werd een dag later in n het hoofdkamp Auschwitz vermoord.
Op een of andere manier overleefde Amalie’s man Dago Eisenfeld de oorlog. Hij trouwde later met Edith Lambertz (geboren 7 september 1922 in Mönchen-Gladbach en overleden op 1 november 2006 in Amsterdam) en overleed zelf op 26 maart 1975 in Venlo.
Haar broer Emil Hans ontkwam ook aan de holocaust als enige van het gezin Roosen-Stern. Hij vertelde in een interview dat hij als 12-jarige jongen graag op straat voetbalde met zijn Amstelveense buurjongens. Zijn ouders wisten dankzij een tip van een vriend op tijd hun inboedel bij de buren in veiligheid te brengen. Die kreeg hij na de oorlog terug, maar zijn familie niet. Hij kwam via Westerbork terecht in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Kort voor de bevrijding werd hij door de Duitsers samen met de laatste 2500 Joden in het kamp op de trein gezet naar Theresiënstadt. Hij bracht twaalf dagen zonder eten of drinken door totdat hij uiteindelijk door de Russen werd bevrijd. Emil Hans Roosen, de zoon van Joseph en Charlotte Roosen-Stern, overleed op 94 jarige leeftijd op 13 september 2020 in Zürich.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van IJsselsteinlaan nr 15
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Claes Persijnlaan 7 - foto volgt
Pauline Saalfeld werd geboren in 1888 in Alt Valm in Neustettin, dat tegenwoordig tot Polen behoort. Toen Pauline 25 jaar was trouwde zij in Neustettin met Martin Polak. Het echtpaar kreeg een zoon Heinz Herbert en een dochter Inge. Heinz Herbert werd in 1914 geboren in Berlijn. Hij trouwde met Jenny Wertheim die vier jaar voor Heinz Herbert eveneens in Berlijn was geboren. Heinz Herbert en zijn vrouw Jenny werden op dezelfde dag omgebracht in Auschwitz, namelijk op 30 september 1942. Zij waren toen 28 en 32 jaar oud. Pauline, Heinz Herberts moeder stierf negen maanden later in Sobibor. Zij was 55 jaar. Inge, de dochter van Pauline en de zus van Heinz Herbert heeft de oorlog overleefd.
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
De Ruwiellaan 14
David van Witsen werd geboren in 1875 in Den Haag. Hij trouwde in 1910 met Sara de Hoop, die twee jaar jonger was dan David en uit Rotterdam kwam. Het echtpaar kreeg een zoon en twee dochters, van wie er één werd geboren in Amsterdam en andere twee ter wereld kwamen in Zandvoort. Eén van hun zoons trouwde in januari 1943 in Westerbork. Hij en zijn pas verworven vrouw werden in 1943, een paar maanden voor David en Sara omgebracht in Sobibor. Davids en Sara stierven namelijk op 23 juli 1943 in Sobibor. Zij waren toen 68 en 66 jaar oud. Een dochter van David en Sara overleed een jaar na de oorlog samen met haar echtgenoot tijdens een verkeersongeval. De andere dochter van David en Sara overleefde de oorlog en trouwde. Zij en haar echtgenoot overleden respectievelijk in 2021 en 2013.
De struikelstenen, ook wel Stolpersteine genoemd, zijn gedenktekens in de vorm van een gebold messing plaatje. Deze dag werden in Amstelveen in 10 andere straten struikelstenen geplaatst in het trottoir vóór een woonhuis. In die woonhuizen hebben Joodse oorlogsslachtoffers voor het laatst in vrijheid geleefd. De struikelstenen zijn een extra individueel gedenkteken als aanvulling op het herdenkingsmonument Nooit meer teruggekomen.
De in Amstelveen opgegroeide arts Linda Dekhuijzen deed bij de gemeente een subsidieaanvraag voor plaatsing van 42 struikelstenen. Wethouder Raat zei bij de onthulling dat de stenen niet alleen dienen als eerbetoon, maar ook als educatief middel voor huidige en volgende generaties. Er is subsidie verleend voor de plaatsing van 42 struikelstenen voor oorlogsslachtoffers die geen nabestaanden hebben om een struikelsteen voor hen aan te vragen.
De struikelstenen liggen in de wijken Elsrijk en Randwijck, waar de slachtoffers hebben gewoond of waar kinderen in die tijd op school hebben gezeten. De struikelstenen zullen onderdeel worden van het lespakket Historisch Besef op basisscholen, zodat zij bijdragen aan het tot leven brengen van de oorlogsgeschiedenis. Woensdag 18 mei 2022 zullen er op nog meer adressen struikelstenen gelegd, in totaal 55 op 22 adressen. Voor vier adressen (in totaal 13 stenen) zijn door nabestaanden en betrokkenen op eigen initiatief aanvragen gedaan bij de Stichting Stolpersteine.
Plaatsing van de eerste struikelsteen
Op vrijdagochtend 15 april 2022 heeft de Duitse kunstenaar en bedenker van het project Gunter Demnig de eerste struikelsteen gelegd in de stoep voor het huis aan de Van der Veerelaan nr. 8 te Amstelveen. Dit gebeurde in aanwezigheid van kinderburgemeester Bana, Herbert Raat (VVD) wethouder van Erfgoed en Monumenten, nabestaanden, betrokkenen en bewoners.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Veerelaan nr 8 - 3 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Iwan Philip werd geboren in 1870 in Hamburg. Zijn vrouw Louise Philip-Marcus was zes jaar jonger en werd ook in Hamburg geboren. Het echtpaar kreeg drie kinderen toen ze nog in Duitsland woonden: twee zoons en een dochter. Eén van hun zoons was koopman en is in de oorlog net als zijn ouders Iwan en Louise gestorven in Sobibor. Hij was toen 31 jaar, zijn vader Iwan 72 jaar en zijn moeder Louise 66 jaar.
De andere zoon van Iwan en Louise, die ruim vier jaar jonger was dan zijn broer, overleefde de oorlog maar overleed niet lang daarna in februari 1947 te Amsterdam. Hij had na de oorlog een advertentie in de krant geplaatst waarin hij inlichtingen vroeg over het lot van zijn ouders en zijn broer.
Hun zusje bouwde na de oorlog een leven op in Zuid-Amerika met haar echtgenoot die uit Breslau (Wraclow in Polen) kwam. Zij overleed in 2011 in San Salvador. Dit echtpaar kreeg twee kinderen, die in 2021 en 2020 zijn overleden in respectievelijk El Salvador en de Amerikaanse staat Arizona.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Veerelaan nr 8
Inmiddels liggen er al heel wat Struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Handweg nr 55 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Handweg nr 55
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Hoochlaan nr 18 - 3 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Daniel Münden werd in 1866 geboren in Hamburg. Hij trouwde met Martha Rike Heymann, die tien jaar later eveneens in Hamburg werd geboren. Het echtpaar kreeg vier kinderen toen ze nog in Hamburg woonden, namelijk drie dochters en een zoon (Gerhard Arthur Frederich). Het gezin emigreerde naar Nederland en woonde in april 1942 aan de Van der Hoochlaan nr 18. Gerhard stierf in hetzelfde jaar als zijn ouders, namelijk in 1943. De drie dochters overleefden de oorlog en zijn inmiddels overleden.
Een achterkleindochter van Daniel en Martha Rike en achternicht van Gerhard Arthur Friederich en haar partner waren aanwezig bij de struikelsteenlegging. Zij waren er erg verheugd over. Voor Daniel, Martha Rike en hun zoon Gerhard liggen ook Stolpersteine in Hamburg.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van der Hoochlaan nr 18
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Amsterdamseweg nr 461 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Amsterdamseweg nr 461
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Koen van Oosterwijklaan nr 9 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Koen van Oosterwijklaan nr 9
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margareta van Borsselenlaan nr 33 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margareta van Borsselenlaan nr 33
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margriete van Clevelaan nr 10 - 2 struikelstenen
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Margriete van Clevelaan nr 10
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Meester Bardeslaan nr 3 - 1 struikelsteen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Moritz Kaufmann werd in 1903 geboren in Lüxheim Duitsland. Hij was getrouwd met Bertha Anfänger, die anderhalf jaar eerder in Memmelsdorf in Duitsland was geboren. Hun zoon Ernest werd op 26 september 1931 geboren in Keulen. Het gezin vluchtte in 1938 naar Nederland. Moritz werd op 4 september 1944 naar Westerbork gedeporteerd. Drie weken later werd hij naar Auschwitz doorgestuurd, waar hij in februari 1945 stierf.
Zijn vrouw en zoon overleefden de oorlog, na deportatie naar Westerbork en Theresienstadt en emigreerden naar de Verenigde Staten. Op de passagierslijst van Ellis Island staat vermeld dat zij op 4 december 1946 aankwamen in New York. De zoon van Moritz en Bertha was toen 15 jaar oud. Bertha was 45 jaar.
Ernest D. Kaufmann schreef in 1997 zijn herinneringen aan zijn jeugdjaren in Duitsland en Nederland en over de oorlogsrtijd op in een boek Memories of Dark Times: The Days of the Holocaust. Ernest trouwde met Dala M. Sexton (1926-2006). Hij schreef ook een boek over Fysische Chemie. Ernest Kaufmann overleed op 26 oktober 2001 in Radford in de Amerikaanse staat Virginia.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Meester Bardeslaan nr 3
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd - Foto's volgen
Meester Bardeslaan 15
Joseph Fränkel werd geboren op 28 april 1867 in München. Joseph Fränkel beheerde samen met zijn broer Benedikt en zijn neef Nikolaus in de Gablesbergerstrasse 82 in München de ‘Luxuspferdehandlung Carl Fränkel,’ door zijn vader in 1884 opgericht. De firma was sinds 1904 beëdigd expert voor de paardenhandel.
Hij emigreerde in 1936 naar Amsterdam en verhuisde later naar Amstelveen. Joseph Fränkel kwam via Kamp Vught (Konzentrationlager Herzogenbusch) en Kamp Westerbork in Auschwitz waar hij op 5 februari 1943 werd vermoord, 75 jaar oud.
Zijn vrouw Lili Fränkel werd op 21 juni 18654 geboren, ook in München. Zij overleed op 9 november 1942 in Amsterdam, 77 jaar oud.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Roodenburghlaan nr 28 - 4 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Op de Rodenburghlaan 28 woonde Isidore van Engers, een zoon van Izak van Engers en Catharina Levinson. Hij was op 24 augustus 1905 in Soerabaja geboren. In Nederland aangekomen volgde hij een opleiding aan de Openbare Handelsschool aan het Raamplein in Amsterdam. Hij ging aan het werk op een effectenafdeling van een bank. In oktober 1925 werd hij opgeroepen voor militaire dienst en opgeleid tot officier. In 1927 werd hij reserve tweede-luitenant.
Hij trouwde op 16 april 1930 met Hester Alexandrina Sarluy, Ook Sarluij gespeld). Zij was als dochter van Joseph Sarluy en Rosa Rika van Dijk op 4 april 1904 geboren in Amsterdam. Isidore van Engers en Hester Sarluy kregen op 16 maart 1931 een dochtertje Marlene.
Isidore van Engers werd – zo is aan te nemen – in 1939 gemobiliseerd, maar heeft als officier moeten meemaken dat de inval van de Duitsers niet te stuiten was en daarmee ook niet de komst van het nazistische antisemitisme.
Begin 1942 woonde Catharina van Engers-Levinson, de moeder van Isidore van Engers, op hetzelfde adres. Zij was op 15 juni 1869 geboren in Antwerpen. De vader van Isidore, Izak van Engers, was al voor de oorlog in 1936 overleden. Catharina van Engers overleed in het huis van haar zoon op 9 mei 1942, 72 jaar oud: zij heeft aan de vooravond van haar gedwongen verhuizing naar Amsterdam een einde aan haar leven gemaakt.
Ook de ouders van Hester Alexandrina van Engers-Sarluy woonden in het huis aan de Rodenburghlaan 28. Joseph Sarluy (geboren op 28 oktober 1874 in Amsterdam) en Rita Rosa van Dijk (geboren op 30 april 1871 in Tiel) woonden eerder om de hoek op het adres Bardeslaan 3. Joseph Sarluy was KNIL-militair geweest en had in de Atjeh-oorlog gevochten.
Isidore en Hester hebben geprobeerd uit Nederland te ontsnappen, maar werden verraden en overgebracht naar Westerbork. Hun dochter Marlene was ondergebracht bij haar grootouders van moederszijde in een pension op de Willemsparkweg in Amsterdam. Isidore en Hester werden met het allereerste transport naar Auschwitz-Birkenau op 25 juli 1942 vervoerd: 1137 Joden, waaronder een aantal weeskinderen. Isidore werd op 10 of 11 augustus 1942 in Auschwitz vermoord, 36 jaar oud. Zijn vrouw Hester kwam in het Frauenlager Birkenau terecht. Zij kon vandaar nog een levensteken laten horen. In haar briefje schrijft zij: Tante Terlaloe is ook hier. Met deze cryptische zin weet Hester de censuur om de tuin te leiden en de werkelijke situatie in het kamp te omschrijven. Hester heeft haar jeugd doorgebracht in Nederlands-Indië en met het Maleise woord terlaloe, wat vertaald kan worden als ‘te erg’ geeft zij te kennen dat de omstandigheden in Birkenau heel slecht zijn. Hester werd een paar maanden later op 30 september 1942 in Auschwitz vermoord.
De ouders van Hester doken elders onder. Toen Joseph en Rita eind maart 1943 opgepakt werden verbleven zij op een woning in de Amazonestraat in Amsterdam-Zuid. Een beroep op het feit dat Joseph half blind en zwaar hartpatiënt was mocht niet baten. Zij werden op 13 april 1943 uit Westerbork naar Sobibor vervoerd en direct na aankomst op 16 april 1943 vergast.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Roodenburghlaan nr 28
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van IJsselsteinlaan nr 15 - 4 struikelstenen
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
In de stoep bij het huis Van IJsselsteinlaan 15 liggen vier stolpersteine: van Joseph Roosen, Charlotte Roosen-Stern, Amalie Eigenfeld-Roosen en Ruth Eigenfeld.
Joseph Roosen was op 18 augustus 1894 geboren in Krefeld, Charlotte Stern op 23 maart 1898 in Berlijn. Zij kregen samen twee kinderen: Amalie geboren op 19 augustus 1924 en Emil geboren op 19 augustus 1924. Het orthodox-joodse gezin vluchtte op 17 maart 1938 naar Nederland. Ze kwamen in één van de net gebouwde huizen terecht in Nieuwer-Amstel (Amstelveen), waarschijnlijk in het najaar van 1939. Roosen werkte al vertegenwoordiger.
Op 14 augustus 1943 werden zijn vader Joseph en moeder Charlotte opgepakt, weggerukt uit hun huis. Op de lijst van goederen die achterbleven in het huis in de Van IJsselsteinlaan 15 staan spullen als buffet met zilveren kandelaar, cassette met eetservies, draaischijf met mokkakopjes, theemuts, kastje met verstelwerk, theetafel met kanten kleedje, muziekkastje met bladmuziek, viool, muziekstandaard, kolenkit, kast met boeken, stenen figuur, speelgoed, wandkast met linnengoed en dameshoeden, koekoeksklok, mand met aardappels, thermosfles, fiets zonder binnen en buitenbanden. Wat geroofd werd, is allemaal precies geregistreerd. Roosen en zijn vrouw overleefden de holocaust niet. In het zicht van de bevrijding werd Joseph op 3 maart 1945 in Bergen-Belsen vermoord en overleed Charlotte uitgeput op 30 april1945 (de dag dat Hitler zelfmoord pleegde) op een dodentransport in een achtergelaten trein in Tröbitz.
Amalie, inmiddels getrouwd met Dagobert Eisenfeld, die in 1921 was geboren in Oberhausen en naar Nederland was gevlucht, was hoogzwanger, toen zij op 29 september 1943 werd opgepakt en met haar ouders en haar broer naar Westerbork werd gedeporteerd. In Westerbork beviel zij op 22 november 1943 van een dochtertje dat de naam Ruth kreeg. Amalie was 20 jaar oud toen zij op 1 november 1944 in Birkenau (bij Auschwitz) werd vermoord. Haar dochtertje, nog geen jaar oud, werd een dag later in n het hoofdkamp Auschwitz vermoord.
Op een of andere manier overleefde Amalie’s man Dago Eisenfeld de oorlog. Hij trouwde later met Edith Lambertz (geboren 7 september 1922 in Mönchen-Gladbach en overleden op 1 november 2006 in Amsterdam) en overleed zelf op 26 maart 1975 in Venlo.
Haar broer Emil Hans ontkwam ook aan de holocaust als enige van het gezin Roosen-Stern. Hij vertelde in een interview dat hij als 12-jarige jongen graag op straat voetbalde met zijn Amstelveense buurjongens. Zijn ouders wisten dankzij een tip van een vriend op tijd hun inboedel bij de buren in veiligheid te brengen. Die kreeg hij na de oorlog terug, maar zijn familie niet. Hij kwam via Westerbork terecht in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Kort voor de bevrijding werd hij door de Duitsers samen met de laatste 2500 Joden in het kamp op de trein gezet naar Theresiënstadt. Hij bracht twaalf dagen zonder eten of drinken door totdat hij uiteindelijk door de Russen werd bevrijd. Emil Hans Roosen, de zoon van Joseph en Charlotte Roosen-Stern, overleed op 94 jarige leeftijd op 13 september 2020 in Zürich.
(Foto Amstelveenweb.com - 2022)
Van IJsselsteinlaan nr 15
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
Claes Persijnlaan 7 - foto volgt
Pauline Saalfeld werd geboren in 1888 in Alt Valm in Neustettin, dat tegenwoordig tot Polen behoort. Toen Pauline 25 jaar was trouwde zij in Neustettin met Martin Polak. Het echtpaar kreeg een zoon Heinz Herbert en een dochter Inge. Heinz Herbert werd in 1914 geboren in Berlijn. Hij trouwde met Jenny Wertheim die vier jaar voor Heinz Herbert eveneens in Berlijn was geboren. Heinz Herbert en zijn vrouw Jenny werden op dezelfde dag omgebracht in Auschwitz, namelijk op 30 september 1942. Zij waren toen 28 en 32 jaar oud. Pauline, Heinz Herberts moeder stierf negen maanden later in Sobibor. Zij was 55 jaar. Inge, de dochter van Pauline en de zus van Heinz Herbert heeft de oorlog overleefd.
Bron: Boek Elsrijk in Oorlogstijd
De Ruwiellaan 14
David van Witsen werd geboren in 1875 in Den Haag. Hij trouwde in 1910 met Sara de Hoop, die twee jaar jonger was dan David en uit Rotterdam kwam. Het echtpaar kreeg een zoon en twee dochters, van wie er één werd geboren in Amsterdam en andere twee ter wereld kwamen in Zandvoort. Eén van hun zoons trouwde in januari 1943 in Westerbork. Hij en zijn pas verworven vrouw werden in 1943, een paar maanden voor David en Sara omgebracht in Sobibor. Davids en Sara stierven namelijk op 23 juli 1943 in Sobibor. Zij waren toen 68 en 66 jaar oud. Een dochter van David en Sara overleed een jaar na de oorlog samen met haar echtgenoot tijdens een verkeersongeval. De andere dochter van David en Sara overleefde de oorlog en trouwde. Zij en haar echtgenoot overleden respectievelijk in 2021 en 2013.
Zoeken
