Burgemeester Van Zanen bij de herdenking Februaristaking

De Februaristaking was een staking 72 jaar geleden op 25 en 26 februari 1941 die begon in Amsterdam en die zich later uitbreidde tot enige andere plaatsen (Zaanstreek, Haarlem, Velsen, Hilversum) in Noord-Holland en Utrecht met directe omgeving. Het was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. De staking is ook in heel bezet Europa het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging geweest.

(Foto Gemeente Amstelveen - 2013)

De Dokwerker is een beeld en monument op het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam ter nagedachtenis van de Februaristaking van 1941 en gemaakt door de beeldhouwer Mari Andriessen. Koningin Juliana heeft het beeld in december 1952 onthuld

Om deze moedige verzetsdaad te herdenken kwamen veel mensen op maandag 25 februari 2013 weer bijeen in Amsterdam, bij 'De Dokwerker'. Ze eerden de moedige stakers. Ze verzetten zich tegen discriminatie van mensen vanwege hun afkomst, politieke overtuiging, geloof of seksuele geaardheid en kwamen op voor democratische waarden en mensenrechten.

De herdenking werd om 16.45 uur geopend door Joke Koningh, voorzitter van het Comité Herdenking Februaristaking 1941 en daarna hield burgemeester Jan van Zanen van Amstelveen een toespraak:

' … En daar tussen stond met pen geschreven:

Staakt!!! Staakt!!! Staakt!!!

Vandaag herdenken wij deze indrukwekkende daad van verzet van velen … ’.

Dames en heren,

Jongens en meisjes,

Eervol en bijzonder. Dat is het voor mij om hier vandaag te mogen spreken tijdens de herdenking van de Februaristaking. Als kind (uit 1961) werd er bij ons thuis in Edam met enige regelmaat gesproken over de oorlog. Vooral met mijn beide grootmoeders die de oorlog van dichtbij meemaakten. Van jongsaf aan is het voor mij vanzelfsprekend actief deel te nemen aan alles wat met herdenken te maken heeft. De Februaristaking hoort daar bij.

Bovendien peperde de heer Ger Hoogenberg, destijds collega-gemeenteraadsraadslid in Utrecht, bij ons het belang van deze herdenking in. Ger zegt altijd: ‘Herdenken is goed en moet, maar zie het verleden als een waarschuwing voor het heden en blijf daarom waakzaam’.

Hij heeft gelijk.

Als burgemeester van Amstelveen vind ik het geweldig te weten, dat veel mensen uit de regio aan deze herdenking deelnemen. Dit alles maakt het voor mij eervol en bijzonder hier vandaag te staan.

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig.

67 jaar geleden voegde koningin Wilhelmina dit devies toe aan het wapen van Amsterdam.

Dit deed zij bij de eerste herdenking van de Februaristaking in 1946.

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig. Drie woorden die exact de Februaristaking omschrijven. Een verzetsactie op 25 en 26 februari 1941 die z’n weerga niet kende. Aanleiding voor de verzetsactie vormde een aantal incidenten, waarbij Joden door NSB’ers en Duitsers werden uitgedaagd en vernederd.

Dit leidde tot schermutselingen en vechtpartijen, waarbij NSB’ers en Nazi’s gewond raakten.

Deze moedige tegenstand viel slecht bij de Duitsers. Als represaille werden bij razzia’s 425 Joodse mannen tussen 20 en 35 jaar opgepakt en via kamp Schoorl - het eerste concentratiekamp in Nederland - naar de concentratiekampen Mauthausen en Buchenwald afgevoerd. Veel Amsterdammers waren getuige van deze razzia’s.

Op 24 februari 1941 besloten Amsterdamse leden van de CPN op te roepen tot een proteststaking. De tekst van de oproep luidde onder meer als volgt:

‘ … Protesteert tegen de afschuwelijke Jodenvervolgingen!!! …

Beseft de enorme kracht van uw eensgezinde daad!!!!! …

Weest eensgezind!! Weest moedig!!! …’.

En daar tussen stond met pen geschreven: Staakt!!! Staakt!!! Staakt!!!

Het effect was enorm. Winkelpersoneel stopt met werken, scholieren lopen klaslokalen uit en arbeiders gaan massaal op de stakingsoproep in. Amsterdam laat solidariteit zien met Joodse buren, vrienden, mede-Amsterdammers.

25 februari 1941 begon de solidariteitsstaking. De staking verspreidde zich over heel Mokum. En ging verder als een olievlek richting bijvoorbeeld de Zaanstreek, Utrecht, Velsen, Weesp, Kennemerland en het Gooi. Tienduizenden mensen toonden zich die dagen solidair. Vandaag herdenken wij deze indrukwekkende daad van verzet van velen. Mensen die zich openlijk verzetten tegen onderdrukking en vernedering.

Anno 2013 zijn er nog steeds regimes die onderdrukken, vernederen en mensen dwingen tot verzetsdaden. Blijf daarom waakzaam. Het pamflet van de Februaristaking van 1941 is het twitterbericht van nu. Met oproepen tot het stoppen van wreedheden en het opkomen voor medemensen.

We staan hier nu bij de Dokwerker. Symbool voor de stakers. De man van de straat tegen de grote macht. De Februaristaking herdenken, is in mijn ogen essentieel, om voor àltijd in het hoofd te houden dat je moet opstaan tegen ongerechtigheid, ook al treft het niet steeds je zelf.

De omstandigheden van nu zijn onvergelijkbaar met die van 25 februari 1941. Maar het verzet van toen, mag en moet een inspiratie voor ons allen zijn:

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig!

Of, om het met een favoriete passage uit het Wilhelmus te zeggen:

' ... de tirannie verdrijven,

die mij mijn hart doorwondt ...'.

Dank voor uw aandacht.


(Foto Gemeente Amstelveen - 2013)

Jan van Zanen, burgemeester van Amstelveen tijdens zijn toespraak naast 'De Dokwerker' in Amsterdam

Na de toespraak van burgemeester Van Zanen droeg Noraly Beyer, voormalig presentatrice van het NOS-Journaal, enkele gedichten voor. Het tradititionele defilé langs de Dokwerker begon om 17 uur.