Zacht najaar houdt ongedierte langer actief

De herfst is officieel begonnen, maar september liet nog veel zachte en droge dagen zien. Daardoor blijft ongedierte in Nederland langer actief dan vroeger. Uit recente Google-data blijkt dat Nederlanders in september massaal zoeken naar oplossingen voor rioolvliegjes (10.496 vertoningen), muizen in huis (ruim 8.000 vertoningen) en ook spinnen, die in de herfst vaker binnenshuis worden waargenomen. Opvallend genoeg waren er zelfs nog bijna 10.000 zoekopdrachten naar het verwijderen van wespennesten, terwijl wespen vroeger rond september vrijwel verdwenen waren.

Van wespen naar muizen en spinnen
De wisselende weersomstandigheden zorgen voor verschuivingen in plagen. De zomer van 2025 was een van de warmste ooit gemeten en september verliep warmer dan gemiddeld. Zo’n warm najaar is voldoende om het wespenseizoen te verlengen. Nu de herfst echt doorbreekt, trekken muizen en ratten massaal huizen binnen. Ook spinnen laten zich in deze periode vaker zien binnenshuis, een jaarlijks terugkerend fenomeen dat tot veel vragen en meldingen leidt.

“Wij merken dat wespen steeds vaker tot in oktober actief blijven,” zegt Beestjes Kwijt, het landelijke platform voor ongediertebestrijding. “Tegelijkertijd krijgen we in deze weken veel meldingen van muizen die beschutting zoeken. En spinnen komen in dit seizoen nadrukkelijker in beeld, vooral omdat mensen ze vaker binnenshuis tegenkomen.”

Seizoensgrenzen vervagen
Wespen blijven op zoetigheid afkomen, zelfs tot laat in het seizoen. In warme en droge jaren kunnen wespen in de herfst nog in grote aantallen aanwezig zijn. Soms duurt het tot december voordat de meeste wespen uitsterven en de koninginnen in winterslaap gaan. Door het opwarmende klimaat duurt het wespenseizoen (en daarmee de overlast) steeds langer. Door de zachtere winters van de afgelopen jaren blijven muizen en ratten langer actief. Waar ze vroeger in de koude maanden een natuurlijke pauze kenden, planten ze zich nu vaak het hele jaar door voort. Ook de strengere IPM-wetgeving speelt hierin mee: omdat chemische bestrijding (gif) pas wordt ingezet als laatste stap, ontstaat er meer tijd voor populaties om te groeien voordat er wordt ingegrepen. Daardoor neemt de kans op overlast in woonwijken en horecagelegenheden toe.

Spinnen profiteren van de vochtige herfstdagen en worden binnenshuis vaker waargenomen. Het KNMI bevestigt dit beeld: de herfst verloopt tegenwoordig gemiddeld ruim een graad warmer dan het langjarig gemiddelde, waardoor natuur én ongedierte langer actief blijven.

Volksgezondheid en leefomgeving onder druk
De impact van deze verschuiving is groter dan alleen overlast. Volgens de NVWA werden in 2024 65 horecabedrijven tijdelijk gesloten vanwege muizen- en rattenplagen. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2023, toen 34 bedrijven dicht moesten. De stijging laat zien dat plaagdruk in stedelijke gebieden toeneemt en dat preventie en snelle opvolging steeds belangrijker worden. Onderzoek van Wageningen University (WUR) laat bovendien zien dat een aanzienlijk deel van de ratten en muizen resistent is tegen gangbare bestrijdingsmiddelen. Bij een landelijk onderzoek bleek 38% van de huismuizen en 17% van de bruine ratten ongevoelig voor conventioneel gif. Tegelijkertijd is in Nederland de IPM-aanpak (Integrated Pest Management) de norm. Dat betekent dat preventie en hygiëne voorop staan, en dat chemische bestrijding (gif) pas wordt ingezet als laatste redmiddel door gecertificeerde professionals. Resistentie onderstreept de noodzaak: plagen zijn lastiger uit te roeien, waardoor preventie en professioneel advies steeds belangrijker worden.

Muizen en ratten verspreiden ziekteverwekkers zoals salmonella en hantavirussen. Wespen en muggen kunnen allergische reacties of infecties veroorzaken. En bedwantsen en vlooien leiden vaak tot psychische stress, angst en slapeloosheid bij bewoners. “Het beeld dat ongedierte alleen een zomers ongemak is, klopt allang niet meer,” aldus Beestjes Kwijt. “We zien dat het een structureel probleem is geworden, dat zich steeds vaker ook in herfst en winter zichtbaar manifesteert.”

Wat jij kunt doen?
Met een paar eenvoudige maatregelen kun je overlast in en rond het huis beperken:

• Sluit kieren en spleten goed af, zodat muizen en ratten minder makkelijk binnenkomen.
  
• Ruim gevallen fruit en noten op, zoals appels, peren, druiven en walnoten.
  
• Hang vogelvoer niet direct naast je woning; vetbollen en pindaslingers trekken knaagdieren aan.
  
• Houd je huis schoon en goed geventileerd om rioolvliegjes en spinnen te ontmoedigen.
  
• Bewaar voedsel in afsluitbare bakken en houd afvalcontainers gesloten.

Bij aanhoudende overlast is het verstandig om professioneel advies in te winnen.